SOWA OPAC : Biblioteka PublicznaMiasta i Gminy Dolsk

Other collections

In basket

rate

Mała zagłada / Anna Janko. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2015. - 262 s. ; 20 cm.

Author

Janko Anna.

Sochy na Zamojszczyźnie, 1 czerwca 1943 roku. Wystarczyło parę godzin, by wieś przestała istnieć. Budynki zostały spalone. Mieszkańcy rozstrzelani. Pośród zgliszczy pozostał jeden dom, nieliczni dorośli i kilkoro dzieci. Wśród nich — dziewięcioletnia Terenia Ferenc, matka Anny Janko. Dziewczynka widziała, jak Niemcy mordują jej rodzinę. Nieludzki obraz towarzyszył jej przez lata spędzone w domu dziecka, by nigdy nie dać o sobie zapomnieć. Takich dzieci jak ona — osieroconych, obarczonych zbyt wielkim ciężarem — wciąż jest wiele, także dziś. Dzieci białych, żółtych, czarnych, które zaczynają życie od apokalipsy oglądanej na własne oczy. Masakry i ludobójstwa nie stały się przeszłością. "Mała zagłada" Anny Janko nie jest jeszcze jedną tragiczną opowieścią rodzinną wyciągniętą z lamusa II wojny światowej. To mocna, jak najbardziej współczesna rozprawa z traumą drugiego pokolenia — naznaczonego strachem. Brutalna, naturalistycznie opisana historia pacyfikacji polskiej wsi staje się w niej punktem wyjścia do przedstawienia etycznej i egzystencjalnej bezradności — wspólnej dla wszystkich, którzy przetrwali.

zob. w.bibliotece.pl

Availability:

Wypożyczalnia Dolsk

There are copies available to loan: sygn. II wojna (1 egz.)

Reviews:

„Mała zagłada” Anny Janko jest szczegółową relacją wydarzeń z 1 czerwca 1943 roku, jakie miały miejsce we wsi Sochy na Zamojszczyźnie. Oddziały niemieckiego Wehrmachtu oraz SS w ramach odwetu za współpracę z partyzantami dokonały krwawej pacyfikacji wsi. Ocalała garstka ludzi. Matka autorki, Teresa Ferenc, wówczas dziewięcioletnia dziewczynka, była świadkiem tej masakry. Widziała, jak Niemcy zabijają jej ojca i matkę… Dzieci takich jak ona było wiele, (...) trauma tych wydarzeń odcisnęła piętno na całych ich życiu… „Dzieci nie potrafią wyrażać emocji słowami. Nie znają jeszcze leczniczej mocy słów. Dzieci się miotają w rozpaczy, duszą się strachem, dławią łzami, życie psychiczne jest dla nich żywiołem o wiele bardziej niż dla dorosłych, którzy mają jakieś punkty odniesienia, jakieś uniwersum. Dziecięca przestrzeń poznania jest ciasna i gdy wypełni ją opresja, dziecko jest jak w żelaznej obręczy – nie ma dokąd uciec.” Jednymi z kluczowych elementów tej pozycji, przepełnionych emocjami, są rozmowy autorki z ocalałą matką. Natomiast inne fragmenty są skumulowanymi, przerażającymi i trudnymi do ogarnięcia rozumem, faktami.
Książka jest smutna i wstrząsająca. Nie jest to z pewnością lektura na jeden wieczór, czytana pod ciepłym kocykiem. Refleksje przychodzące po niewielkiej już dawce zawartych w niej opisów okrucieństw, ukazania pogardy dla ludzkiego życia, sprawiają, że czyta się ją ze ściśniętym gardłem i wcale nie ma się ochoty czytać dalej. I nie jest to zarzut. To tylko dowód ciężkiej pracy autorki, która zebrała mnóstwo informacji o wydarzeniach w Sochach, rozmawiała z wieloma ludźmi, zwiedziła miejsca zagłady i obozy, by jak najbardziej szczegółowo opisać okrucieństwo wojny i losy ocalałych. Ale zrobiła to także z innych pobudek. Chce, dla dobra swojej matki, ale i swojego, rozliczyć się z przeszłością, przepracować ją, „przerozmawiać i wyrozmawiać na wylot”. Ponadto Anna Janko dąży do tego, by ani ofiary, ani zbrodniarze nie pozostali bezimienni. W jej relacjach przewija się mnóstwo imion i nazwisk, a na końcu książki znalazło się postscriptum z numerami domów owej wsi i opisem, co stało się z ich mieszkańcami. Autorka unika sformułowań „zamordowano”, „zagazowano” itp. Ta forma czasownika sprawia, że odnosi się wrażenie, że to całe zło samo się dokonało, a przecież zrobił to ktoś konkretny, na czyjeś konkretne rozkazy. Co więcej Anna Janko przestrzega, że „wojna nie umiera nigdy”. Może co najwyżej przybrać nieco inne oblicze. I jest to przerażająca prawda.
Książka trudna, ale warto ją przeczytać.
Kamila Sośnicka